Τι εννοούμε με τον όρο «οφθαλμική επιφάνεια»;
Το μάτι βρίσκεται και προστατεύεται μέσα σε μία κοιλότητα του προσώπου μας, που ονομάζεται οφθαλμικός κόγχος. Το τμήμα του οφθαλμού που μένει ακάλυπτο και είναι ορατό σε εμάς ονομάζεται οφθαλμική επιφάνεια και προστατεύεται μόνο από τα βλέφαρα. Η οφθαλμική επιφάνεια έρχεται αναπόφευκτα σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτη σε εξωτερικούς ερεθισμούς, μολύνσεις, τραυματισμούς και, όπως είναι λογικό, να πάσχει πιο εύκολα.
Ο ρόλος των δακρύων για την οφθαλμική επιφάνεια
Το μάτι ιδανικά βρίσκεται σε μία κατάσταση διαρκούς λίπανσης και εφύγρανσης με ένα δακρυϊκό φιλμ, το οποίο παράγεται από τους δακρυϊκούς αδένες. Τα δακρυϊκό φιλμ καλύπτει και προστατεύει συνέχεια την οφθαλμική επιφάνεια, το ακάλυπτο δηλαδή τμήμα του οφθαλμού, και ανανεώνεται από τον βλεφαρισμό. Έτσι, για τη σωστή εφύγρανση και λίπανση του ματιού παίζουν ρόλο τόσο οι αδένες που παράγουν το δάκρυ, όσο και η ομαλή λειτουργία των βλεφάρων. Όσο καλό ποιοτικά και ποσοτικά είναι το δάκρυ μας, δεν μπορεί να κάνει καλά τη δουλειά του, αν δεν συνοδεύεται από την ορθή λειτουργία των βλεφάρων, ώστε να απλωθεί σε ολόκληρη την οφθαλμική επιφάνεια, να κρατηθεί στη θέση του και να λιπαίνει επαρκώς το μάτι.
Το δάκρυ αποτελείται από 3 στιβάδες, τη «βλέννινη» στιβάδα που βοηθάει το δάκρυ να προσκολληθεί στην οφθαλμική επιφάνεια, την «υδάτινη» στιβάδα που είναι η παχύτερη με κύριο ρόλο την εφύγρανση, και τη «λιπιδική» στιβάδα, η οποία εμποδίζει το δάκρυ από το να εξατμιστεί γρήγορα. Οι 2 πρώτες στιβάδες παράγονται από τους δακρυϊκούς αδένες, ενώ η τρίτη στιβάδα, παράγεται από αδένες που βρίσκονται στην άκρη των βλεφάρων, τους μεϊβομιανούς αδένες. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι τα βλέφαρα δεν παίζουν ρόλο μόνο στη μηχανική του δακρύου, αλλά παράγουν κι ένα σημαντικό συστατικό του, κάνοντας έτσι άρρηκτη τη σχέση των δακρυϊκών αδένων, της οφθαλμικής επιφάνειας και των βλεφάρων.
Ξηροφθαλμία: Μια πολυπαραγοντική νόσος. Πότε εμφανίζεται;
Η κυριότερη και συχνότερη πάθηση της οφθαλμικής επιφάνειας είναι η ξηροφθαλμία (dry eye syndrome). Παρουσιάζεται με κόκκινα μάτια, αίσθηση ξένου σώματος, σαν να έχουμε δηλαδή σκουπιδάκια ή άμμο στα μάτια. Μπορεί επίσης να μαζεύονται εκκρίσεις στις άκρες των ματιών, να νιώθουμε τα βλέφαρα βαριά και ερεθισμένα και η όραση να είναι θολή.
Η ξηροφθαλμία παρουσιάζεται όταν: α. το δάκρυ μας είναι ανεπαρκές ποσοτικά, δηλαδή δεν παράγεται σε κατάλληλες ποσότητες, β. το δάκρυ υπολείπεται ποιοτικά, δηλαδή παράγουμε αρκετό δάκρυ αλλά δεν έχει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά για να λιπάνει όπως πρέπει την οφθαλμική επιφάνεια, γ. έχουμε μια διαταραχή στη μηχανική των βλεφάρων, δηλαδή ενώ παράγουμε αρκετό δάκρυ, τα βλέφαρα δεν μπορούν να το συγκρατήσουν και να το ανανεώσουν, δ. έχουμε συνδυασμό των παραπάνω αιτιών. Έτσι, η ξηροφθαλμία είναι μία πολυπαραγοντική πάθηση, η σωστή αντιμετώπιση και θεραπεία της οποίας απαιτούν τον ακριβή εντοπισμό των αιτιών που την προκαλούν. Δεν είναι όλες οι ξηροφθαλμίες ίδιες, γι’ αυτό και δεν έχουν πάντα την ίδια θεραπεία.
Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες των ΗΠΑ, 1 στους 4 ενήλικες άνω των 45 πάσχει από κάποιου βαθμού ξηροφθαλμία. Από αυτούς, οι 7 στους 10 θα αναζητήσουν ένα τεχνητό δάκρυ από το φαρμακείο, χωρίς πριν να επισκεφτούν οφθαλμίατρο, με αποτέλεσμα οι 9 στους 10 να μην βρουν αποτελεσματική θεραπεία. Κι αυτό γιατί, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η ξηροφθαλμία είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, και αν δεν ανιχνευτούν τα πραγματικά αίτια, η τυχαία επιλογή ενός τεχνητού δακρύου είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Δυσλειτουργία στα βλέφαρα
Εκτός από τη νόσο της οφθαλμικής επιφάνειας, η δυσλειτουργία στα βλέφαρα πολλές φορές αποτελεί σημαντικό παράγοντα δημιουργίας συμπτωμάτων. Ο βλεφαρισμός είναι ένα αντανακλαστικό που αποτελεί αναγκαίο παράγοντα ομοιογενούς κατανομής του δακρυϊκού φιλμ επάνω στην επιφάνεια του ματιού. Συστηματικές παθήσεις (όπως Parkinson) μπορεί να επηρεάσουν τη συχνότητα του βλεφαρισμού.
Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής μας με τις οθόνες, «ξεχνάμε» να βλεφαρίσουμε όσο συχνά χρειάζεται, συγκεκριμένα η συχνότητα βλεφαρισμού μειώνεται από τους 12 βλεφαρισμούς το λεπτό, στις περίπου 4 φορές το λεπτό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μεγαλύτερη έκθεση του κερατοειδούς στο εξωτερικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα την αίσθηση ξηρότητας και καύσου. Εφόσον συνυπάρχει το πρόβλημα του ατελούς βλεφαρισμού, τότε η επιφάνεια του ματιού μένει για παραπάνω χρόνο εκτεθειμένη.
Εντρόπιο, εκτρόπιο ή οποιαδήποτε άλλη αλλαγή της ανατομίας των βλεφάρων ή του βλεφαρικού χείλους μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση σειράς συμπτωμάτων. Κοκκίνισμα των βλέφαρων, καθώς και οίδημα που έρχεται και φεύγει κυρίως στο βλεφαρικό χείλος, ερυθρά μάτια με έντονη φαγούρα και αίσθημα καύσου ή ξένου σώματος είναι μόνο κάποια από τα συμπτώματα που μπορεί να μοιάζουν με μια κοινή αλλεργική επιπεφυκίτιδα που δεν περνάει με τη συνήθη αγωγή, διότι η διάγνωση είναι διαφορετική. Τα προαναφερθέντα συμπτώματα αποτελούν πολλές φορές ενδείξεις για την ύπαρξη βλεφαρίτιδας.
Τι είναι η βλεφαρίτιδα;
Η βλεφαρίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονή του βλεφαρικού χείλους. Συνήθως ο ασθενής πάσχει από τη νόσο χρόνια πριν εκδηλώσει κάποια συμπτώματα. Πολλές φορές επηρεάζει παρωδικά την όραση. Η φλεγμονή αυτή έχει συνήθως ως αποτέλεσμα την απόφραξη των στομίων των μεϊβομιανών αδένων που βρίσκονται στα βλέφαρα και τη μείωση της λιπιδικής στιβάδας των δακρύων (που εκκρίνεται από αυτούς τους αδένες). Τα παραπάνω οδηγούν σε αστάθεια της δακρυϊκής στιβάδας, ξηροφθαλμία λόγω αυξημένης εξάτμισης των δακρύων, φλεγμονή της οφθαλμικής επιφάνειας. Πολλές φορές οι ασθενείς με βλεφαρίτιδα βλέπουν τα μάτια τους γεμάτα με βλέννη και λευκωπές εκκρίσεις που μαζεύονται στην έσω γωνία του ματιού, συνήθως τις πρωινές ώρες.
Τι ακριβώς είναι το ακάρεο «Demodex»;
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο ακάρεο «Demodex» που φαίνεται να είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία βλεφαρίτιδας σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Το Demodex είναι ένα μικροσκοπικό παράσιτο, ένα είδος ακάρεως, που ζει στο δέρμα και πιο συγκεκριμένα κοντά στον θύλακα των τριχών και τους σμηγματογόνους αδένες πολλών θηλαστικών. Στον άνθρωπο συναντούμε 2 τύπους: το Demodex Folliculorum και το Demodex Brevis . Φαίνεται πως κύρια πηγή τροφής του παρασίτου είναι οι λιπώδεις εκκρίσεις και αυτό συνάδει με την αύξηση κρουσμάτων σε ασθενείς με λιπαρό δέρμα. Το ακάρεο Demodex φαίνεται να εμπλέκεται σε πολλά δερματικά νοσήματα όπως η ροδόχρους ακμή και η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.
Όπως γίνεται ευκολά αντιληπτό, μια ενδελεχής εξέταση από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο στη χειρουργική των βλεφάρων μπορεί να αποκαλύψει αιτίες που έμεναν για πολύ καιρό αδιάγνωστες και να χαρίσει τη σιγουριά μιας έγκυρης και αποτελεσματικής θεραπείας, χωρίς να χάνεται πολύτιμος χρόνος που μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω την οφθαλμική κατάσταση.
Οφθαλμική επιφάνεια και Covid-19
Τους τελευταίους μήνες, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19), αναγκαστήκαμε όλοι μας να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας. Αυξήθηκε ο χρόνος που περνάμε σε κλειστούς χώρους (καραντίνα), αυξήθηκε εντυπωσιακά ο χρόνος που περνάμε μπροστά σε Η/Υ, tablet και κινητά τηλέφωνα (smart phones), είτε με τη μορφή της τηλεργασίας, είτε με τη μορφή της τηλεκπαίδευσης για τα παιδιά, είτε ακόμα και για απλές καθημερινές ανάγκες όπως οι αγορές (click away). Αυτό έχει αναδείξει το σημαντικότατο ρόλο που παίζει η όραση στις νέες συνθήκες, αλλά από την άλλη έχει συμβάλει και στη συνεχή και όλο αυξανόμενη επιβάρυνση της λειτουργίας της. Χωρίς τη σωστή φροντίδα των ματιών, όλες εκείνες οι δραστηριότητες γίνονται με δυσκολία και λιγότερο αποδοτικά. Σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα, του lockdown, της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης, είναι αδήριτη, όσο ποτέ άλλοτε, η ανάγκη για σωστή και ολοκληρωμένη φροντίδα και υγιεινή των ματιών μας, μέσα από στοχευμένες θεραπείες και εξατομικευμένη συμβουλευτική.
Νέα, εξειδικευμένη κλινική ξηροφθαλμίας, οφθαλμικής επιφάνειας και βλεφάρων
Στο Ινστιτούτο Ophthalmica, πρόσφατα εγκαινιάστηκε μια νέα εξειδικευμένη κλινική ξηροφθαλμίας, οφθαλμικής επιφάνειας και βλεφάρων, που έχει ως βασικούς στόχους την απόλυτη ανίχνευση και διάγνωση των πραγματικών αιτιών της ξηροφθαλμίας και την ενδελεχή ανάλυση της μηχανικής των βλεφάρων, μέσα από την παράλληλη αξιολόγηση των ευρημάτων, για πρώτη φορά, από 2 εξειδικευμένους οφθαλμιάτρους σε παθήσεις της οφθαλμικής επιφάνειας και σε παθολογία των βλεφάρων με τη χρήση επαναστατικού εξοπλισμού. Έπειτα συστήνεται στοχευμένα η κατάλληλη, εξατομικευμένη για κάθε ασθενή, θεραπευτική προσέγγιση.
Η εγκατάσταση του επαναστατικού διαγνωστικού συστήματος IDRA της SBM Sistemi (Italy) παρέχει:
- Interferometry examination: αξιολόγηση της ποσότητας και της ποιότητας του λιπιδικού συστατικού στο δακρυϊκό φίλμ
- Tear meniscus examination: μέτρηση του πάχους του δακρυϊκού μηνίσκου στα περιθώρια των βλεφάρων
- NIBUT display: αξιολόγηση της σταθερότητας της βλέννινης στιβάδας και του δακρυϊκού φιλμ με τη μελέτη του χρόνου διάσπασης
- Meibography examination: οπτικοποίηση και αξιολόγηση της μορφολογίας των μεϊβομιανών αδένων που θα μπορούσε να οδηγήσει σε δυσλειτουργία δακρύων
- Blepharitis test: Εύκολο τεστ ανίχνευσης βλεφαρίτιδας και παρουσία Demodex
- Ocular redness classification: Αυτοματοποιημένη ταξινόμηση ερυθρότητας (εικόνα από τον επιπεφυκότα και τα αιμοφόρα αγγεία)
- Anterior segment imaging: Απεικόνιση πρόσθιου τμήματος με αναλυτικές μετρήσεις
δίνοντας στην επιστημονική μας ομάδα τη δυνατότητα να καταγράφει με λεπτομέρεια ευρήματα που πολλές φορές δεν είναι δυνατόν να διαγνωστούν μόνο με την παραδοσιακή οφθαλμολογική εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία.
Στον τομέα της θεραπείας το Ινστιτούτο Ophthalmica για άλλη μια φορά πρωτοπορεί, παρέχοντας σύγχρονες θεραπευτικές τεχνικές που κάνουν τη διαφορά∙ συγκεκριμένα προσφέρει:
- Την αποκλειστική IRPL (Intense Regulated Pulsed Light) τεχνολογία της ESW Vision με το καινοτόμο σύστημα E>Eye, το οποίο ενεργοποιεί τους ταρσιαίους αδένες των βλεφάρων με τη βοήθεια σειράς από φλας σε συγκεκριμένο αριθμό συνεδριών
- Τη μη τραυματική απολέπιση του βλεφαρικού χείλους, καθώς και εν τω βάθει καθαρισμό των βλεφαρίδων από το ακάρεο Demodex με το πρωτοποριακό σύστημα AB-Max (για πρώτη φορά στην Ελλάδα)
- Συνεδρίες με ειδικές μάσκες ατμού που βοηθούν τους κλειστούς ταρσιαίους αδένες να ανοίξουν
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις εξειδικευμένες γνώσεις και την τεράστια εμπειρία των 2 ιατρών του τμήματος, εγγυώνται τα βέλτιστα δυνατά αποτελέσματα για τους υποψήφιους.