Τι είναι;
Τι ακριβώς είναι η αμβλυωπία;
Η αμβλυωπία (amblyopia), διαδεδομένη και ως ‘τεμπέλικο μάτι‘ (lazy eye), χαρακτηρίζεται χωρίς αμφιβολία, ως η πιο συχνή οφθαλμολογική πάθηση της παιδικής ηλικίας. Είναι η οφθαλμική κατάσταση, όπου η η λειτουργία της όρασης δεν αναπτύχθηκε με τον φυσιολογικό τρόπο. Η συγκεκριμένη δυσλειτουργία συνήθως αφορά τα οπτικά ερεθίσματα του ενός οφθαλμού, ωστόσο είναι δυνατόν να επηρεάζει και τις λειτουργίες της διόφθαλμης όρασης.
Η όραση αναπτύσσεται φυσιολογικά από τη γέννηση μέχρι περίπου την ηλικία των 6 ετών. Για να αναπτυχθεί σωστά, θα πρέπει όχι μόνο τα όργανα του οπτικού συστήματος να είναι φυσιολογικά δομημένα (οφθαλμοί δομικά υγειείς), αλλά και οπτικά ερεθίσματα να κάνουν εκείνα τα όργανα λειτουργικά. Ουσιαστικά, κοιτάζουμε με τα μάτια, αλλά βλέπουμε με τον εγκέφαλο. Με άλλα λόγια, τα μάτια στέλνουν οπτικά μηνύματα στον εγκέφαλο για να εκπαιδευθούν τα οπτικά του κέντρα.
Στην περίπτωση που τα οπτικά μηνύματα που καταφτάνουν στον εγκέφαλο δεν είναι κατάληλα, τότε τα οπτικά κέντρα δεν εκπαιδεύονται να βλέπουν καθαρά και έτσι η όραση παραμένει θολή. Εάν τα πρώτα χρόνια της ζωής ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει καθαρές οπτικές εικόνες από το ένα μάτι, ώστε να μάθει να τις αποκρυπτογραφεί, αναλύει, μεταφράζει σε οπτική πληροφορία, τότε δε θα μπορέσει ποτέ αργότερα να αναλάβει το δύσκολο αυτό έργο. Η αμβλυωπία αν δεν ανακαλυφθεί σε μικρή παιδική ηλικία, δυστυχώς δεν μπορεί να θεραπευτεί.
Τύποι
Ποιοι είναι οι βασικοί τύποι της αμβλυωπίας;
Υπάρχουν 3 βασικοί τύποι αμβλυωπίας:
- Στραβισμική αμβλυωπία: οφείλεται σε κακή ευθυγράμμιση των ματιών (στραβισμός – συνήθως το μάτι που στραβίζει παρουσιάζει την πάθηση),
- Εξ’ ανοψίας αμβλυωπία: οφείλεται σε αποστέρηση της οπτικής πληροφορίας (π.χ. καταρράκτης)
- Διαθλαστική αμβλυωπία: εξαιτίας υψηλών διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) ή ανισομετρωπίας (διαφορά διάθλασης στους 2 οφθαλμούς)
Αίτια
Τι μπορεί να προκαλέσει την αμβλυωπία;
- Ο στραβισμός: συνήθως αμβλυωπεί ο οφθαλμός που στραβίζει
- Η ανισομετρωπία: διαφορά διαθλαστικής δύναμης (βαθμοί) στα 2 μάτια
- Ο αποκλεισμός του οπτικού άξονα του οφθαλμού: κάθε πάθηση που εμποδίζει την είσοδο των οπτικών ερεθισμάτων στο μάτι (π.χ. βλεφαρόπτωση, θόλωση του κερατοειδούς, καταρράκτης) προκαλεί αμβλυωπία στις μικρές ηλικίες
Ανάλογα πάνταμε τα αίτια η βαρύτητα της αμβλυωπίας ποικίλει από ήπια σε σοβαρή. Τις περισσότερες φορές η διάγνωση της αμβλυωπίας γίνεται σε τυχαία προληπτική οφθαλμολογική εξέταση. Για το λόγο αυτό, οι προληπτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι στις προσχολικές ηλικίες κρίνονται επιβεβλημένοι.
Αντιμετώπιση
Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την αμβλυωπία;
Η αμβλυωπία εάν εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, ανατάσσεται και η όραση βελτιώνεται θεαματικά. Η περισσότερο διαδεδομένη (και πιστοποιημένη) θεραπεία είναι η μέθοδος επικάλυψης του ‘δυνατού’ οφθαλμού, συνήθως στην περίπτωση της στραβισμικής αμβλυωπίας, για την ‘εκγύμναση’ του άλλου (βελτίωση του οπτικού συστήματος). Η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται σε κάθε περίπτωση. Δύο ώρες επικάλυψης της ημέρα έχουν αποδειχθεί αρκετές εάν και εφόσον η αμβλυωπία δεν είναι πολύ μεγάλη και η ηλικία του ασθενούς μεταξύ 3 και 7 ετών. Σε μια τέτοια περίπτωση απαραίτητη προυπόθεση είναι η συνεχής παρακολούθηση από τον ειδικευμένο οφθαλμίατρο για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητάς της μεθόδου και την αποφυγή ανάπτυξης αμβλυωπίας στον επικρατή φυσιολογικό οφθαλμό.
Εφόσον χρειάζεται και η χρήση γυαλιών, τότε αυτά πρέπει να συνταγογραφούνται. Αξίζει να σημειωθεί πως η αποκατάσταση της όρασης σε 10/10 δεν είναι πάντα εφικτή στην θεραπεία της αμβλυωπίας. Εάν ένα παιδί αντιστέκεται στη χρήση των ειδικών τσιρότων επικάλυψης, τότε υπάρχουν και άλλες λύσεις που μπορεί να συστήσει ο παιδοφθαλμίατρος (π.χ. σταγόνες ατροπίνης, κάλυψη του γυαλιού κ.ά.).