Καταρράκτης

Τι είναι;

Τι ακριβώς είναι ο καταρράκτης;

O καταρράκτης (cataracts) είναι μία από τις πιο συχνές οφθαλμικές παθήσεις, η οποία εκδηλώνεται με την φυσιολογική γήρανση (γεροντικός καταρράκτης). Στην πραγματικότητα ο καταρράκτης (cataracts) είναι η θόλωση του φυσικού, κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού που βρίσκεται πίσω από την ίριδα. Μέσα από αυτόν τον φακό, o οποίος υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι διαυγής, περνούν οι ακτίνες φωτός για να οδηγηθούν τελικά στον αμφιβληστροειδή (οπίσθιος χιτώνας του οφθαλμού).

Με την πάροδο των ετών, ο κρυσταλλοειδής φακός χάνει την αρχική του σύσταση – διαύγεια και θολώνει με αποτέλεσμα να θολώνει αναπόφευκτα και η όραση. Ο μέσος όρος ηλικίας όπου ο καταρράκτης (cataracts) επηρεάζει σημαντικά την όραση είναι 65 έως 70 έτη, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι εφικτό να εμφανιστεί νωρίτερα ή αργότερα. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει θόλωση του φυσικού, κρυσταλλοειδούς φακού από τη νεανική ηλικία (νεανικός καταρράκτης).

Συμπτώματα

Συμπτώματα:

Τα κυριότερα συμπτώματα καταρράκτη είναι:

• μειωμένη (θολή) όραση (μακρυνή ή κοντινή)
• εξασθενημένη χρωματική αντίληψη (color perception)
• θάμβος ή αισθητά μειωμένη ευαισθησία αντίθεσης (contrast sensitivity)
• αισθητά μειωμένη νυχτερινή όραση (night vision)
• τακτικές αλλαγές στην συνταγογράφηση γυαλιών
• φωτοευαισθησία (φωτοφοβία)
• λάμψεις, αντανακλάσεις και φωτοστέφανα (άλως)

Αντιμετώπιση

Αντιμετώπιση του καταρράκτη:

Σε πρώιμο στάδιο ο καταρράκτης μπορεί να αντιμετωπιστεί με συνταγογράφηση γυαλιών. Η λύση αυτή όμως είναι σίγουρα προσωρινή. Η ολοκληρωτική αφαίρεση (θεραπεία) του καταρράκτη πραγματοποιείται ξεκάθαρα με χειρουργική επέμβαση.

Η περισσότερο διαδεδομένη μέθοδος είναι η τεχνική της φακοθρυψίας (phacoemulsification) με υπερήχους. Πρόκειται για μια χειρουργική διαδικασία υψηλής ασφάλειας εξαιτίας της προηγμένης τεχνολογίας που χρησιμοποιείται.

Φακοθρυψία

Τι είναι η τεχνική της φακοθρυψίας;

Η μέθοδος της φακοθρυψίας (phacoemulsification) είναι μία εντελώς αναίμακτη και ανώδυνη λύση για την αφαίρεση του καταρράκτη. Η μέθοδος είναι πολύ γρήγορη και έχει πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Με την βοήθεια ενστάλλαξης αναισθητικών σταγόνων τοπικά, δημιουργούνται 2 μικροσκοπικές τομές στον οφθαλμό (συνήθως 2-3mm).

Έπειτα πραγματοποιείται η καψουλόρηξη, ένα κυκλικό άνοιγμα στο πρόσθιο περιφάκιο για την εισαγωγή ενός ειδικού εργαλείου (σαν μικρή βελόνα) που εκπέμπει τους ηπερήχους και θρυμματίζει – κατακερματίζει και αναρροφά τον θολωμένο καταρρακτικό φακό (φακοθρυψία).

Τελικά, στη θέση του φυσικού, κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλμού τοποθετείται ένας ενδοφθάλμιος φακός (από ακρυλικό) που ονομάζεται ενδοφακός (IOL – intraocular lens). Στην φακοθρυψία δεν γίνεται χρήση ραμμάτων και ο ασθενής επιστρέφει άμεσα στις καθημερινές του δραστηριότητες (δεν απαιτείται προληπτική διαμονή στην κλινική – εξαίρεση αποτελούν πολύπλοκα περιστατικά όπου ενέχονται κι άλλες παθήσεις όπως γλαύκωμα, κερατοπάθεια, προβλήματα βυθού κ.α.). Στις μέρες μας μια επέμβαση καταρράκτη μπορεί να συνδυαστεί με την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας και του αστιγματισμού, χρησιμοποιώντας τους κατάλληλους ενδοφθάλμιους φακού (ενδοφακούς).

Ενδοφακοί

Ενδοφθάλμιοι φακοί ή ενδοφακοί (IOLs):

Ο ενδοφθάλμιος φακός που χρησιμοποιείται στην διαδικασία της φακοθρυψίας είναι ένας μικρός, τεχνητός φακός (ακρυλικός ή σιλικόνης) που εμφυτεύεται με χειρουργική επέμβαση και αντικαθιστά τον υπάρχοντα θολό φακό (γίνεται καλά ανεκτός από το μάτι). Η τεχνολογία των ενδοφθάλμιων φακών έχει κάνει τεράστια πρόοδο. Παραδοσιακά, ο φακός που χρησιμοποιείτο για την επέμβαση καταρράκτη ήταν ένας μονοεστιακός φακός. Υπάρχουν διάφορα είδη και ποιότητες ενδοφακών και η σωστή επιλογή από τον θεράποντα ιατρό είναι σημαντική για την μετεγχειρητική όραση του ασθενούς. Η σύγχρονη τεχνολογία πλέον προσφέρει μια ευρεία γκάμα επιλογής:

• Μονοεστιακός ενδοφακός (monofocal intraocular lens): ένα σημείο εστίασης (ποιοτική μακρινή όραση – distant vision)
• Μονοεστιακός τορικός ενδοφακός (monofocal toric intraocular lens): ένα σημείο εστίασης για ποιοτική μακρινή όραση και διόρθωση του κερατοειδικού αστιγματισμού (corneal astigmatism)
• Πολυεστιακός ενδοφακός (multifocal intraocular lens): πολλαπλά σημεία εστίασης για ποιοτική όραση σε κοντινή, μακρινή και ενδιάμεση απόσταση (αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας – near, intermediate, distant vision)
• Πολυεστιακός τορικός ενδοφακός (multifocal toric intraocular lens): πολλαπλά σημεία εστίασης για ποιοτική όραση σε κοντινή, μακρινή και ενδιάμεση απόσταση (αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας) και συνδυαστική διόρθωση του κερατοειδικού αστιγματισμού (corneal astigmatism)
• Προσαρμοστικός ενδοφακός (adaptive intraocular lens): ουσιαστικά μιμούνται την δυνατότητα προσαρμογής του κρυσταλλοειδούς, φυσικού φακού του οφθαλμού για ποιοτική όραση σε όλες τις αποστάσεις

Δευτερογενής καταρράκτης

Τι είναι στην πραγματικότητα ο δευτερογενής καταρράκτης;

Σε ένα ποσοστό ασθενών δημιουργείται ο λεγόμενος δευτερογενής καταρράκτης ή ψευδοκαταρράκτης. Ουσιαστικά οφείλεται στη θόλωση της οπίσθιας μεμβράνης του φακού (οπίσθιο περιφάκιο) η οποία περιορίζει την όραση (προοδευτική ελάττωση, παρόμοια με αυτή πριν την βασική εγχείρηση του καταρράκτη).  Με μια απλή εφαρμογή laser (σχάση οπισθίου περιφακίου με laser – yag laser capsulotomy) σε ένα εξοπλισμένο ιατρείο το κέντρο αυτής της μεμβράνης σπάει και η όραση επανέρχεται στο φυσιολογικό.

Συγγενής καταρράκτης

Καταρράκτης στην παιδική ηλικία: Αίτια και αντιμετώπιση

Στην περίπτωση που ο καταρράκτης κάνει την εμφάνισή του με την γέννηση, ονομάζεται “συγγενής καταρράκτης” και αξίζει να αναφερθεί πως συμβαίνει σε συχνότητα 1 στις περίπου 250 γεννήσεις. Ο  παιδιατρικός καταρράκτης μπορεί να γίνει αντιληπτός από την αντικατάσταση της φυσιολογικής ερυθρής αντανάκλασης του φωτός στο κέντρο της κόρης του ματιού με μία λευκή αντανάκλαση.

Ο παιδιατρικός καταρράκτης έχει κυρίως κληρονομικά & γονιδιακά αίτια (π.χ. μια κληρονομική γονιδιακή διαταραχή), όμως υπάρχει πιθανότητα και να οφείλεται σε κάποια λοίμωξη κατά την διάρκεια της κύησης. Τεχνικές μικροχειρουργικής χρησιμοποιούνται από τους παιδοφθαλμίατρους για την αφαίρεση του παιδιατρικού καταρράκτη. Όταν αποφασιστεί να μην τοποθετηθεί ενδοφακός (ο τεχνητός φακός που αντικαθιστά τον ‘θολωμένο’ φακό στους ενήλικες κατά την επέμβαση), τα παιδιά χρειάζονται απαραίτητα μετεγχειρητικά γυαλιά ή φακούς επαφής. Η άμεση χειρουργική αποκατάσταση είναι σαφώς επιβεβλημένη, αφού η παρουσία πολύ πυκνού καταρράκτη ή ετερόπλευρου καταρράκτη στην παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσει ακόμα και αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι).